1 kW elektriği devlet kaça alıyor? (Aslında “1 kWh” sorusunun doğru cevabı)
Özet: Türkiye’de “devletin 1 kW elektriği kaç liraya aldığı” şeklindeki soru teknik olarak yanlış ifade edilir; doğru birim kWh’tir ve tek bir alım fiyatı yoktur. Elektrik, büyük ölçüde EPİAŞ’ın işlettiği serbest piyasada saat saat oluşan Piyasa Takas Fiyatı (PTF) üzerinden tedarik edilir; yenilenebilir kaynaklara ise YEKDEM mekanizmasıyla referans bedeller uygulanır. Perakende faturalar ise EPDK’nın düzenlediği tarifelerle belirlenir.
Tarihsel arka plan: TEK’ten serbest piyasa yapısına
1970’te kurulan TEK, üretim-iletim-dağıtım faaliyetlerini tek elde topluyordu. 1993–2001 arasında sektör kademeli olarak ayrıştırıldı: önce TEAŞ ve TEDAŞ ayrımı yapıldı; 2001’de TEAŞ, EÜAŞ (üretim), TEİAŞ (iletim) ve TETAŞ (ticaret) olarak bölündü. Bu kurumsal dönüşümün amacı, rekabetçi piyasa ve şeffaf fiyat oluşumuydu. 2015’ten itibaren piyasa işletimi EPİAŞ tarafından gerçekleştiriliyor. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Piyasa Takas Fiyatı (PTF): “referans” alış-satış seviyesi
Elektrikte devletin tek bir alım fiyatı bulunmaz; kamu tedariki de özel tedarikçiler gibi gün öncesi/gün içi piyasalarında oluşan PTF etrafında gerçekleşir. PTF, arz-talep denge noktasında saatlik belirlenen birim enerjinin piyasa fiyatıdır. EPİAŞ’ın tanımladığı bu kavram, Türkiye’de toptan elektriğin başlıca referansıdır. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Güncel seviye örneği
2025’in ilk yarısında PTF ortalaması yaklaşık 2.381 TL/MWh (yani 2,381 TL/kWh) seviyesinde gerçekleşti; dolar bazında yaklaşık 63 USD/MWh olarak yatay seyretti. Bu değerler, “devlet elektriği kaça alıyor?” sorusuna tek rakamlı değil, piyasa-temelli bir yanıt verilmesi gerektiğini gösterir. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
YEKDEM: Yenilenebilir üretime alım garantisi ve referans bedeller
Rüzgâr, güneş, hidro gibi YEK Belgeli santraller için piyasa fiyatlarına ek olarak destek mekanizması işler. 2021 sonrası dönemde TL bazlı ve dönemsel güncellemeli tarife mimarisi yürürlüktedir; bazı kaynaklar için USD cinsinden taban–tavan bantları ve yerli katkı primleri düzenlenmiştir. Bu yapı, yenilenebilir yatırımların finansal görünürlüğünü artırırken nihai maliyetleri “YEKDEM maliyeti” olarak sisteme yansıtır. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
2025 için öngörülen YEKDEM maliyeti
EPDK Kurul kararlarına dayanarak 2025 yılında tedarik edilen her MWh başına öngörülen YEKDEM maliyeti aylara göre değişir; örneğin Nisan 2025: ~580,92 TL/MWh, Mayıs: ~435,68 TL/MWh gibi değerler yayımlanmıştır. Bu kalem, tedarik maliyetlerine ve dolayısıyla tarifelere ek yük olarak yansır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Perakende faturada ne olur? (EPDK tarifeleri ve SKTT)
Nihai tüketicinin ödediği bedel; aktif enerji (PTF/EÜAŞ/YEKDEM kaynaklı tedarik), dağıtım, iletim, vergiler ve fonlar bileşenlerinden oluşur. Bu bileşenleri EPDK ulusal tarifelerle üçer aylık dönemler itibarıyla belirler; 5 Nisan 2025’te yürürlüğe giren güncelleme, 2025 yılı uygulamalarını şekillendirmiştir. Yüksek tüketimli serbest tüketiciler içinse Son Kaynak Tedarik Tarifesi (SKTT) mekanizması ve formülleri devreye girer. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
O halde “1 kWh’ı devlet kaça alıyor?” sorusunun doğru çerçevesi
- Tek fiyat yok: Alış, büyük ölçüde saatlik PTF’ye bağlıdır; dönem ortalaması 2025/H1’de ~2,381 TL/kWh eşleniğidir. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
- Politika destekleri: Yenilenebilir üretime yönelik YEKDEM referansları ve aylık maliyetleri toplam tedarik maliyetini etkiler. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
- Düzenleyici çerçeve: EPDK, ulusal tarifeler ve SKTT ile nihai fiyatları kurgular; perakende faturalar bu kuralların sonucudur. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Akademik ve güncel tartışmalar
Piyasa tasarımı ve maliyet yansıtma: Türkiye’de tartışmanın odağı, PTF’nin volatilitesinin tüketiciye ne ölçüde ve ne hızla yansıtılması gerektiği. YEKDEM maliyetlerinin piyasa döngüsüyle (kur, emtia, hidrolik koşullar) oynaklık yaratması, fiyat istikrarı ile yatırım teşviki arasında denge arayışını canlı tutuyor. Akademik yazında, kapasite mekanizmalarının, esneklik hizmetlerinin ve uzun dönemli ikili sözleşmelerin (PPA) PTF oynaklığını dengelemede rolü tartışılıyor. Türkiye’de vadeli elektrik piyasasının (VEP) derinleşmesi de bu bağlamda önemli görülüyor. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Kamu rolü: EÜAŞ’ın baz yük üretimiyle piyasaya dengeleyici katkısı, arz güvenliği ve fiyat oluşumu tartışmalarında tekrar gündeme geliyor. Bu katkının piyasa sinyallerini bozmayacak, ancak aşırı fiyat dalgalanmalarını sönümleyecek şekilde tasarlanması öneriliyor. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
Yanlış anlamayı düzeltmek: kW ≠ kWh
kW güçtür (kapasite); kWh ise enerji ve fiyatlandırma birimidir. “1 kW elektriği devlet kaça alıyor?” sorusu bu nedenle yanlıştır. Doğru soru, “1 kWh elektriğin piyasa ve düzenleme koşullarına göre maliyeti nedir?” olmalıdır. Bu maliyet, saatlik PTF + YEKDEM etkisi + iletim/dağıtım ve vergi-fon-pay kalemleriyle birlikte, EPDK tarifeleri üzerinden nihai tüketiciye yansır. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
Sonuç
Devletin tek etiket fiyatla elektrik satın aldığı bir model yok; Türkiye’nin bugünkü mimarisi piyasa tabanlı ve düzenlemeyle dengelenen bir hibrit yapı. 2025 ortasında referans PTF yaklaşık 2,381 TL/kWh eşleniğinde seyrederken, YEKDEM ve düzenleyici unsurlar nihai bedeli belirgin biçimde etkiliyor. Bu nedenle sorunun kesin cevabı, zaman dilimi, kaynak türü ve tüketici profiline göre değişir; doğru yaklaşım, ilgili dönem için EPİAŞ PTF verileri ile EPDK tarifelerini birlikte okumaktır. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
::contentReference[oaicite:13]{index=13}