En Büyük Şirk Nedir? Gücün Gölgesinde İnsan ve İktidar
Bir siyaset bilimci için en temel mesele, gücün kimde olduğu kadar, onun nasıl meşrulaştırıldığıdır. Tarih boyunca insanlar sadece Tanrı’ya değil, devlete, lidere, paraya ve ideolojiye de itaat etmiştir. Peki, en büyük şirk nedir? sorusu yalnızca teolojik bir uyarı mı, yoksa modern siyasetin aynasında yansıyan bir eleştiri mi? Bu yazı, iktidar, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık kavramlarını siyaset bilimi perspektifinden harmanlayarak bu soruya yeni bir anlam katmayı amaçlıyor.
Gücün Kutsallaştırılması: Siyasetin İlk Günahı
Tarih boyunca en büyük şirk, insanın kendi yarattığı güce tapması olmuştur. Antik çağlarda bu, kralların ilahlaştırılmasıyla görünür hale gelmişti. Firavunlar, Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcileri olduklarını iddia ediyor; halk da bu iddiayı sorgusuzca kabul ediyordu. Modern çağda ise bu ilahlaştırma biçim değiştirerek karşımıza çıkıyor: Devlet, ideoloji, teknoloji ve sermaye artık yeni “tanrısal güçler” haline geldi.
Bir siyaset bilimci gözüyle bakıldığında, bu durum “otoritenin meşrulaştırılması” sürecidir. İnsan, kendi yarattığı yapıya sorgusuzca boyun eğdiğinde, siyasal anlamda en büyük şirki işlemiş olur. Çünkü artık rasyonel birey, kendi özgür iradesini kurumsal güçlere devretmiştir.
İktidarın Yüzleri: Kurumlar, Liderler ve İdeolojiler
İktidar, sadece devletin tepesinde oturan bir figür değildir; her yerde, her ilişkide vardır. Michel Foucault’nun ifadesiyle, iktidar “her yerde dolaşan bir ağ” gibidir. Bu bağlamda, modern toplumlarda en büyük şirk, iktidarın doğallaştırılmasıdır.
Kurumlar, vatandaşlara hizmet etmek için değil, itaat üretmek için işlediğinde, siyaset inançla tehlikeli bir benzerlik kurar. İdeolojiler ise bireylerin dünyayı algılama biçimini şekillendirir; bir kez içselleştirildiğinde, sorgulanmaz hale gelir. Böylece yurttaş, bir ideolojiye iman eder, tıpkı bir dine inanır gibi.
Burada şu provokatif soruyu sormak gerekir: “Demokrasiyi savunurken, biz de bir ideolojiye tapmıyor muyuz?”
Erkeklerin Gücü, Kadınların Etkisi: İktidarın Cinsiyeti
Siyasal analizlerde genellikle gözden kaçan bir gerçek vardır: İktidarın cinsiyeti. Tarih boyunca erkekler gücü stratejik, rekabetçi ve kontrol odaklı biçimlerde tanımlamışlardır. Onlar için güç, sahip olunması ve korunması gereken bir varlıktır. Kadınlar ise çoğu kültürde gücü farklı bir biçimde deneyimlemiştir: etkileşim, dayanışma ve katılım üzerinden.
Bu nedenle siyasal bağlamda en büyük şirk, yalnızca güce tapmak değil, gücü tek biçimde tanımlamaktır.
Erkek egemen güç anlayışı, toplumu hiyerarşik bir yapıya sıkıştırırken; kadın merkezli demokratik yaklaşım, güç dağılımını tabana yayar.
Dolayısıyla, çağdaş toplumlar için kurtuluşun yolu, gücün cinsiyetini yeniden düşünmekten geçer. “Güç, paylaşılınca eksilen mi, yoksa çoğalan bir değer midir?”
Vatandaşlık ve İtaat: Modern Dünyanın Şirki
Vatandaş, modern siyaset teorisinin kutsal figürüdür. Ancak çoğu zaman, vatandaşlık bir özgürlük değil, bir itaat biçimi olarak inşa edilir. Devlete olan sadakat, inançla karışır; ulusal marşlar, bayraklar, semboller yeni çağın ritüellerine dönüşür.
Bu noktada siyaset, dini andıran bir yapı haline gelir. İnsanlar, kendi elleriyle yarattıkları sistemlere inanır, onları sorgulamaz.
İşte bu, siyasal anlamda “en büyük şirk”tir:
İnsanın kendi kurduğu düzene kutsallık atfetmesi, onu eleştiriden muaf kılması.
“Devleti eleştirmek vatana ihanet mi, yoksa demokrasinin gereği mi?” sorusu, tam da bu çelişkinin merkezinde yer alır.
Sonuç: Güce Tapmadan Adalet Kurmak
En büyük şirk, insanın kendi yarattığı gücü Tanrı’nın yerine koymasıdır — ister bu güç bir liderin elinde, ister bir ideolojinin dilinde, ister bir kurumun çatısında olsun. Siyaset bilimi bize şunu öğretir: Her güç, sınırlanmadığında kutsallaşır; her kutsallaşan güç, bireyin özgürlüğünü tehdit eder.
Kadınların kapsayıcı, diyalog odaklı yaklaşımlarıyla; erkeklerin stratejik, kurumsal bakışlarını harmanlayan yeni bir siyaset anlayışı, bu şirki kırmanın tek yoludur.
Ve belki de bu yazının sonunda şu soruyu sormak gerekir: “Gücün kendisine mi inanıyoruz, yoksa onun adalet getireceğine mi?”
Çünkü bazen en büyük şirk, sadece yanlış inançta değil, sorgulanmayan inançta yatar.